Kościół

PARAFIA

Pierwszy kościół usytuowany na kępie nad Wisłą (w miejscu, gdzie według tradycji odpoczywał św. Wojciech po drodze na misję do Prus) powstał w 1020, najpóźniej w 2. połowie XII wieku. Pierwsze udokumentowane wzmianki o kościele (wówczas w miejscowości Jaroszyn) pochodzą z 1325 - 1327 roku. Po zniszczeniu został on odbudowany w 1687 nieco dalej od Wisły. Zniosła go powódź w 1738 roku. Kolejny drewniany kościół, na obecnym miejscu (zwanym pierwotnie Górą Jaroszyńską), wybudowano w 1741 roku.

Obecny został wzniesiony w 1781 z fundacji Augusta Aleksandra Czartoryskiego, wojewody ruskiego, według projektu nieznanego architekta. Zniszczony w 75-80 % podczas II wojny światowej (1944), odbudowany w latach 1945 - 1948 (być może zmodyfikowano wtedy lekko dachy dzwonnicy i kościoła).

Jest on murowany, barokowo-klasycystyczny, zwrócony prezbiterium na zachód. Jednonawowy, na planie krzyża - do kwadratowego przęsła środkowego przylega jednoprzęsłowa nawa i analogiczne prezbiterium (zamknięte wewnątrz półkoliście) oraz krótkie ramiona transeptu o zaokrąglonych wewnątrz narożach. Przedłużenie prezbiterium stanowi prostokątna, parterowa przybudówka mieszcząca zakrystię i w poddaszu skarbczyk. Kościół jest otoczony murem z dwiema klasycystycznymi bramkami od wschodu i zachodu oraz dzwonnicą w narożu południowo-zachodnim.

Na zewnątrz naroża budynku są opilastrowane. Jednokondygnacyjne elewacje wschodnia i zachodnia ujęte są w pary pilastrów dźwigających belkowanie i zwieńczone trójkątnymi szczytami. Szczyt wschodni (w fasadzie) jest wsparty na wolutowych spływach.

Wewnątrz ściany rozczłonkowane są zdwojonymi pilastrami toskańskimi dźwigającymi wydatne belkowanie. Nawa i prezbiterium mają sklepienie kolebkowe z lunetami, na gurtach. Sklepienie w krzyżu transeptu jest żaglaste, w jego ramionach kolebkowe. Zakrystia i skarbczyk sklepione są kolebkowo-krzyżowo. W zachodniej, zaokrąglonej części nawy znajduje się klasycystyczny chór muzyczny, z kruchtą w przyziemiu. Do kruchty prowadzą trzy wejścia z nawy. Środkowe, większe, z herbem Pogoń Czartoryskich, ujęte jest w lizeny dźwigające trójkątny szczyt. Nad bocznymi znajdują się płyciny z dekoracją stiukową o motywach muzycznych.

Ołtarz główny i dwa boczne, powiązane z architekturą kościoła, są murowane, klasycystyczne, ujęte w kolumny. W głównym umieszczony jest obraz Ukrzyżowania z Matką Boską i św. Janem oraz klęczącymi postaciami fundatorów, z nieczytelnym herbem, literami WN MS i datą 1660 (w 1951 roku został on przeniesiony z Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu). W ołtarzach bocznych znajdują się obrazy św. Stanisława i św. Wojciecha biskupów, z końca XVIII wieku (również z Sandomierza). Z zakrystii do skarbczyka prowadzą żelazne drzwi, okute w skośną kratę z monogramem Czartoryskich i datą 1776. Organy są nowe, chrzcielnica z 1913 roku.

W zewnętrzną, zachodnią ścianę zakrystii wmurowany jest klasycystyczny nagrobek Piotra Kluczewskiego (zm. 1825). W kościele znajdują się także epitafia, między innymi Elżbiety Czartoryskiej (zm. 1835) oraz Alfreda Lipskiego, właściciela dóbr Klikawa (zm. 1881).

Do zabytkowego wyposażenia należy rokokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego (koniec XVIII wieku), monstrancja w stylu regencji (około 1730), dwa kielichy barokowe, puszka późnobarokowa, haftowane ornat i kapa z XVIII wieku, cztery ornaty z tkanin (XVIII wiek), kapa barokowa.

Dzwonnica pochodzi z końca XVIII wieku. Jest murowana, kwadratowa, dwukondygnacyjna, nakryta dachem namiotowym. Na piętrze elewacje przeprute są dużymi, arkadowymi otworami dzwonowymi.